سازهای موسیقی کودک

ابزارها و سازهای موسیقی کودک، شناخت ویژگی‌ های آن‌ها مسئله‌ ای بسیار مهم است. در کلاس‌ های موسیقی کودک “ارف”، با توجه به گروه سنی بچه‌ ها از انواع مختلف سازها استفاده می‌ شود. تا کودکان با هر یک از این سازها آشنا شوند. درک ریتم یکی از مهم‌ترین مباحث در موسیقی است و به همین دلیل، علاوه بر دو ساز اصلی به نام “بلز” و “فلوت ریکوردر”، سازهای بسیاری برای آموزش و درک ریتم به کودکان ساخته و عرضه شده است. در این مطلب، قصد داریم تمامی سازهای موسیقی کودک و سن مناسب برای یادگیری هر یک را در سه دسته سازهای بادی، سازهای کوبه‌ ای ملودیک و سازهای کوبه‌ ای غیرملودیک به شما معرفی کنیم.

سازهای بادی موسیقی کودک

فلوت ریکوردر

فلوت ریکوردر یکی از سازهای اصلی در کلاس‌ های موسیقی کودک یا ارف است. این ساز به کودکان کمک می‌ کند تا درک کشش نت‌ها و ارزش زمانی هر نت را یاد بگیرند. با توجه به اینکه برای تولید صدا در این ساز، باید درون آن فوت و روی آن انگشت گذاری کرد، هنرجو باید توانایی فوت کردن و تفکیک انگشت‌های خود را داشته باشد. بنابراین، این ساز مناسب کودکان بالای ۴ سال است و کودکان زیر ۴ سال نمی‌توانند از آن بهره کافی ببرند.

همچنین، برخی از کودکان که به سرعت در ارف پیشرفت می‌کنند و به ساز بلز، که در ادامه به آن می‌پردازیم، علاقه دارند، می‌توانند تصمیم بگیرند که به جای شروع فلوت، ساز تخصصی خود را انتخاب کنند. با این حال، برای تقویت و درک ریتم، توصیه می‌شود که همچنان با فلوت ریکوردر نیز سر و کار داشته باشند.

ملودیکا

ملودیکا یک ساز بادی کلاویه‌ دار است که دارای یک جعبه دراز است و روی آن یک سری شستی (دو تا دو و نیم اکتاو) قرار دارد. این ساز در برخی از کلاس‌های ارف استفاده می‌ شود. برای نواختن، نوازنده باید در شلنگ ساز فوت کند و سپس کلاویه‌های مربوط به هر نت را فشار دهد. ملودیکا برای کودکان بالای چهار سال مناسب است. البته باید توجه داشت که این ساز فقط برای موسیقی کودکان استفاده نمی‌ شود و برای بزرگسالان نیز مناسب است. بسیاری از افراد ساز تخصصی خود را ملودیکا انتخاب می‌ کنند.

سازهای کوبه ای ملودیک برای موسیقی کودک

ساز‌های کوبه‌ای ملودیک مورد استفاده در موسیقی کودک، ساز‌هایی می باشند که تولید صدا در آن‌ ها از راه ضربه زدن انجام می‌ گیرد و امکان ایجاد صدای هر نت در آن‌ ها وجود دارد. این ساز‌ها عبارت هستند از:

بلز

بلز، یک ساز کوبه‌ای ملودیک مخصوص کودکان است. در این ساز، همه‌ی نت‌ های موسیقی به اندازه‌ی یک، یک و نیم یا دو اکتاو به صورت تیغه‌ های رنگی پشت سر هم قرار می‌ گیرند. نوازنده با ضربه زدن به هر تیغه، صدای آن نت را می‌تواند بشنود. نواختن و آموزش این ساز کمی راحت‌تر از دو ساز فلوت ریکوردر و ملودیکا است و بچه‌های سه سال به بالا می‌ توانند این ساز را یاد بگیرند. بلز به عنوان پرکاربردترین و بهترین ساز از ابزارها و سازهای موسیقی کودک معرفی شده است.

سازهای موسیقی کودک

بلزها به دو دسته ی کلی  دیاتونیک و کروماتیک تقسیم می گردند:

بلز دیاتونیک

بلز دیاتونیک بلزی می باشد که نیم پرده ندارد. یعنی در گام دو ماژور است. تنها می‌ توان تعداد محدودی از آهنگها را که در گام دو ماژور هستند را با ساز بلز دیاتونیک نواخت.

بلز کروماتیک

تفاوت بلز کروماتیک با بلز دیاتونیک داشتن نیم پرده ها ( بمل ها و دیز ها ) در ساز است. در حقیقت بلز کروماتیک دارای بمل و دیز می‌باشد و تعداد تیغه‌ی بیشتری را داراست. به همین دلیل می‌ توان با بلز کروماتیک انواع آهنگ ها را در گام های ماژور و مینور نواخت.

بلز دستی

بلز دستی، نوع دیگری از بلز است که اخیراً مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز از کاسه‌ های رنگی و یک دکمه تشکیل شده است که هنرجو با فشردن دکمه، صدای نت مورد نظر را می‌شنود. کار با بلز دستی به خاطر عدم نیاز به مضراب، کمی راحت‌تر از بلز معمولی است. کودکان دو سال به بالا می‌توانند آن را یاد بگیرند.

زایلافون

زیلوفون یا زایلافون یک ساز کوبه‌ای ملودیک است که از چوب‌هایی با طول‌ های مختلف ساخته شده است. هر نت با ضربه زدن روی یکی از چوب‌ها اجرا می‌ شود. نحوه‌ ی نواختن آن مانند بلز است. با این حال، به دلیل بزرگتر بودن زیلوفون و نداشتن تیغه‌ های رنگی، بهتر است کودک ابتدا با بلز آشنا شود و نواختن آن را یاد بگیرد. سپس می‌تواند به سراغ زیلوفون بروید. این ساز بیشتر برای ارکسترها و کارهای گروهی کودکان استفاده می‌ شود.

متالافون‌ ها

متالافون نیز همانند زیلوفون می باشد. با این تفاوت که تیغه‌ های متالافون از فلز ساخته شده‌ اند به جای چوب. نحوه‌ ی نواختن آن همانند بلز و زیلوفون است. ولی به دلیل اندازه‌ ی بزرگ تر آن و عدم وجود تیغه‌ های رنگی، بهتر است کودک ابتدا با بلز و نواختن آن آشنا شود و سپس به سراغ متالافون بروید. متالافون و زیلوفون جزء سازهای موسیقی کودک مهم و اساسی هستند.

انواع زنگ های کوچک

این ابزار موسیقی کودک است که معمولا به وسیله ی قیطانی به هم وصل شده اند.

سازهای کوبه ای در موسیقی کودک

 در دهه های اخیر، به قصد آموزش موسیقی به کودکان و فراهم نمودن ابزار و وسایل موسیقی کودک برای بازی های دسته جمعی، به پیشنهاد آهنگسازان بزرگ دنیا و استادان تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، یک سری سازهای موسیقی، به خصوص سازهای ضربی، به مقیاس های کوچک تر برای کودکان ساخته شده است. تعداد این سازها در مجموع زیاد می باشد. در این مطلب از اصلی ترین آن ها، توضیحی به اختصار داده شده است:

طبل بزرگ

ابعاد متالافون تقریباً کوچک تر از ابعاد طبل بزرگ معمولی است. چوب‌های کوبنده آن نیز به همین اندازه کوچک‌تر ساخته شده‌اند. در هر گروه ارکستر، ممکن است از این ساز بیش از یکی با اندازه‌های مختلف استفاده شود. متالافون برای بهبود درک ریتم در کودکان استفاده می‌شود.

طبل کوچک (طبلک)

متالافون کمی کوچک‌ تر از طبل کوچک بزرگسالان است. این ساز برای بهبود درک ریتم در کودکان استفاده می‌ شود. طبلک‌ ها با جنس‌ های مختلف از جمله پلاستیکی، سفالی و چوبی و همچنین در اندازه‌های متفاوت در بازار موجود هستند. برای نواختن این ساز، با دست یا با استفاده از مضراب به طبلک‌ها ضربه می‌زنند. طبلک‌ها برای آموزش ریتم در کودکان ۴ سال به بالا استفاده می‌شوند. همچنین در کلاس‌ های مادر و کودک که در آن والدین به کودکان کمک می‌ کنند، نیز از طبلک‌ ها استفاده می‌ شود.

شیکر یا لرزاننده

در کلاس‌های مادر و کودک (بچه‌های ۱ تا ۴ سال) و کلاس‌ های ارف چهار سال به بالا، از شیکر یا لرزاننده‌ های مختلف استفاده می‌ شود. شیکرها در انواع مختلفی مانند شیکر استوانه‌ ای، شیکر تخم مرغی، شیکر مثلثی، شیکر مربعی، شیکر وزنه‌ ای و… وجود دارند. با تکان دادن این وسایل، صدا تولید می‌ شود. ساز موسیقی کودک باید جذاب، رنگی و ملودیک باشد و “شیکر” تمام این ویژگی‌ ها را داراست.

تیمپانی

این ساز در دو شکل استوانه‌ ای و کاسه‌ ای ساخته می‌ شود. در هر دو شکل، ابعاد آن کوچک تر از تیمپانی معمولی است و به مقیاس‌ های متناسب ساخته می‌ شود. در هر گروه ارکستر، اغلب دو یا سه عدد و گاهی بیشتر، با اندازه‌ های گوناگون از این ساز استفاده می‌ شود.

سازهای موسیقی کودک

سنج

این ساز در دو نوع تکی و جفتی ساخته می‌ شود. نوع تکی برای آویزان کردن و به آن کوفتن استفاده می‌ شود، در حالی که نوع جفتی برای کوفتن به یکدیگر استفاده می‌ شود. ابعاد آن کوچک تر از سنج معمولی بزرگسالان میباشد و از یک صفحه برنجی تشکیل شده است. با ضربه یک مضراب، صدا تولید می‌ شود. این ساز بیشتر در ارکسترها و همراه با سایر سازهای کوبه‌ ای استفاده می‌ شود. هنرجو در هر سنی که باشد و با داشتن ریتم قوی، می‌ تواند این ساز کودکانه را نوازش کند.

مثلث کودک

این ساز یک ساز کوبه‌ ای فلزی به شکل مثلث می باشد. و قطر آن یک سانتی‌متر است. این ساز یک میله فلزی دارد. و با ضربه آن به بدنه، صدایی تیز و زنگوار تولید می‌ شود که به گوش می‌ رسد. در هر گروه ارکستر، چند عدد از این ساز با اندازه‌ های مختلف استفاده می‌ شود.

لوله ها و میله های چوبی

۱- جفتی، برا ی کوفتن به هم

۲- لوله ای که بر سطح خارجی آن شیارهایی کنده کاری شده و با میله ای چوبی، در جهت طولی، به سرعت روی آن کشیده می شود.

گیسلوفون

یک ساز کوبه‌ ای فلزی به شکل مثلث با قطر یک سانتی‌ متر و بدنه‌ ای از فلز تشکیل شده است. با ضربه میله فلزی به بدنه‌ی ساز، صدایی تیز و زنگوار به گوش می‌ رسد. این ساز در ارکسترها و با سایر سازهای کوبه‌ای استفاده می‌ شود. در هر گروه ارکستر، به تعداد مختلفی از این ساز با ابعاد مختلف نیاز است.

دقک یا وود بلوک‌ ها

دقک‌ها ساز‌های چوبی هستند که با استفاده از ضربه یا کشیدن مضراب چوبی بر بلوک چوبی، صدا تولید می‌کنند. انواع مختلفی از دقک‌ ها وجود دارد، از جمله دقک تک استوانه‌ ای، دو استوانه‌ ای، سه استوانه‌ ای، دقک بدون دسته استوانه‌ ای، دقک دوکی شکل، دقک تی شکل، دقک مستطیلی و…

این ساز موسیقی، معمولا در کلاس‌های مادر و کودک که برای بچه‌ های یک تا چهار سال به همراه مادرانشان است، استفاده می‌ شود. در کلاس‌ های ارف چهار سال به بالا، استفاده از این ساز کمتر معمول است.

تامبورین یا دایره زنگی

این ساز یک ساز دایره‌ای شکل است که در جداره‌ی آن سنج‌های کوچکی نصب شده است. این ساز در مدل‌های مختلفی مانند تامبورین تک حلقه‌ای، تامبورین دوبل و غیره وجود دارد. تامبورین که به آن دایره زنگی هم می‌گویند، یکی از سازهای پرکاربرد در گروه‌های موسیقی کودک و ارکستر است. این ساز برای اجرای سر ضرب استفاده می‌شود. با توجه به بزرگ بودن دسته و سنگین بودن آن، کودکان زیر ۴ سال نمی‌توانند آن را در دست بگیرند. تامبورین جذابیت خاصی دارد و جزء سازهای موسیقی کودک محسوب می‌شود.

بهترین ساز برای شروع موسیقی کودکان چیست؟

سازهای موسیقی کودکان بهترین انتخاب برای کودکانی است که میخواهند موسیقی یاد بگیرند. این سازها باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1. سازهای ساده: سازهایی که برای کودکان طراحی شده‌اند، باید ساده و آسان در استفاده باشند. این سازها باید قابلیت نواختن راحت و بدون نیاز به تکنیک پیچیده داشته باشند.

2. اندازه مناسب: سازها باید به اندازه کودکان مناسب باشند. سازهایی که اندازه‌ی کوچکتری دارند و کودکان می‌توانند آنها را به راحتی در دست بگیرند و نوازند.

3. امنیت: سازهای موسیقی کودکان باید از مواد ایمن و بدون قطعات کوچک قابل بلعیدن ساخته شده باشند. این سازها باید کاملا ایمن و مناسب برای استفاده کودکان باشند.

تفاوت ساز موسیقی کودک با اسباب بازی موسیقی کودک در این است که سازهای موسیقی کودکان طراحی شده‌اند تا به واقعیت نزدیک باشند و به کودکان امکان نوازندگی و یادگیری موسیقی را بدهند. در حالی که اسباب بازی موسیقی کودکان بیشتر به عنوان ابزاری برای سرگرمی و بازی استفاده می‌شوند و عمدتاً به صورت ساده و جذاب طراحی شده‌اند.