ساز پرکاشن و انواع آن

ساز پرکاشن، سازها اغلب در پنج گروه زیر قرار می‌گیرند: زهی، بادی، چوبی، برنجی، و پرکاشن یا ساز‌های کوبه‌ ای. از این پنج خانواده، سازهای کوبه‌ای یا پرکاشن به عنوان نوعی از سازهای قدیمی‌ترین سازهای ساخته دست بشر شناخته می‌شوند و شامل انواع مختلفی از اندازه، شکل، صدا و سبک‌های نوازندگی می‌باشند.

ساز های کوبه ای چیست؟

خانواده ساز‌های کوبه‌ای یا پرکاشن (Percussion) شامل دو زیرگروه است: ممبرانوفون و ایدیوفون. ممبرانوفون یا طبل، ساز‌هایی هستند که وقتی نوازنده به غشایی که محکم روی یک قاب کشیده شده، ضربه می‌زند، صدا تولید می‌کنند. ایدیوفون‌ها (Idiophones) نیز ساز‌هایی هستند که وقتی کل ساز در پاسخ به ضربه می‌لرزد، صدا تولید می‌کنند. نوازندگان سازهای کوبه‌ای را معمولاً با دست‌ها یا با استفاده از کوبه یا Beater، که به درام، پتک، میله، یا برس سیمی هم معروف است، نوازش می‌دهند.

19 نوع ساز ممبرانوفون کوبه ای

تقریبا در هر ژانر موسیقی، از طبل به یک نحوی استفاده می‌شود و انواع بی‌شماری از طبل‌ها در فرهنگ‌های مختلف وجود دارند. این طبل‌ها عبارتند از:

1-کانگا Congas

کانگاها طبل‌ های دستی بلندی هستند که صدای عمیقی دارند و معمولاً بر روی زمین یا تجهیزات کرومی قرار می‌ گیرند.

2- بانگو (Bongos)

این طبل‌ها، دستی و بلند هستند و صدای بلندتری تولید می‌کنند. آنها از کانگاها کوچک‌تر هستند.

3- تیمبال (Timbals)، ساز پرکاشن

تیمپال‌ها، طبل‌های فلزی کوچکی هستند که روی پایه نصب می‌شوند و با استفاده از کوبه یا beater نواخته می‌شوند. یک نوازنده تیمپال معمولا دو طبل به اضافه زنگ گاوی و یک بلوک چوبی را به عنوان بخشی از کیت همراه خود دارد.

4- مریدانگام (Mridangam)

مریدانگام، ظاهراً قدیمی‌ترین نوع طبل است که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌ گیرد. این طبل دو صفحه دارد، یکی در چپ و یکی در راست. نوازندگان سنتی مریدانگام مخلوطی از آرد و آب را به صفحه چپ می‌مالند تا صدای آن را هنگام نواختن کاهش دهد.

5- طبله (Tabla)

طبله، ساز کوبه‌ای رایج‌ترین در موسیقی سنتی هند است که معمولاً با یک سیتار نواخته می‌شود. این ساز از دو طبل تشکیل شده است؛ یکی “طبل نر” که صدای باس تولید می‌کند و یکی “درام ماده” که صدای تنور تولید می‌کند.

6- جیمبه (Djembe)

یک طبل جامی شکل آفریقایی است که نوازنده آن را بین زانوهایش می‌گیرد و با دستانش می‌ نوازد.

7- طبل سخنگو (Talking Drum)

طبل سخنگو، یک طبل به شکل ساعت شنی است که دو طرف دارد و دارای دو صفحه است. این طبل به این نام شناخته می‌شود زیرا به نظر می‌رسد قادر است صداهای گفتار انسان را تقلید کند.

8- نگوما (Ngoma)

نگوما یک طبل بشکه‌ای آفریقایی است که روی زمین قرار می‌گیرد و با کوبه‌های چوبی بزرگ ضربه می‌زنند.

9- درام باس ارکسترال (Orchestral bass drum)

این ساز شبیه به درام باس استاندارد موجود در یک مجموعه درام است، اما دارای قطر بسیار بزرگ‌تری است. این درام باس کلاسیک از یک قاب آویزان می‌شود و نوازنده پرکاشن با پتک‌های دستی به آن ضربه می‌زند.

10- تنور درام (Tenor drum)

تنور درام صدایی زیرتر از درام باس دارد، اما صدایی بم‌تر از تله درام. این ساز گرد و با عمق متوسط است و نوازنده آن را با پتک یا چوب طبل می‌نوازد.

11- درام کوچک (Side Drum)، ساز پرکاشن

اصطلاح “ساید درام” در موسیقی کلاسیک برای توصیف درامی استفاده می ‌شود که معمولا اسنیر آن باز شده است. درام ‌های کوچک در اکثر موسیقی ‌های کلاسیک معاصر به ‌طور برجسته ‌ای استفاده می ‌شوند، چه بخشی از یک مجموعه استاندارد درام باشند و چه نه.

12- بودران (Bodhran)

بودران یک طبل سنتی ایرلندی است که گاهی اوقات در موسیقی ارکسترال، مخصوصا زمانی که آهنگ سازان از جزایر بریتانیا یا ایرلند باشند، مورد استفاده قرار می گیرد. بودران شبیه تنبور است؛ منتهی بدون صدای جرینگ جرینگ. نوازنده هم با یک کوبه کوچک به آن ضربه می زند. بیشتر بودران ها هنوز با پوست بز واقعی درست می شوند.

13- تیمپانی (Timpani)

تیمپانی به دهل هم شناخته می ‌شود. مجموعه تیمپانی از طبل‌ های عظیمی تشکیل شده است که روی زمین در مقابل نوازنده قرار می ‌گیرند و او با پتک ‌های نمدی به آن ‌ها ضربه می ‌زند. زیر و بمی صدای تیمپانی را می توان با استفاده از پدال پا که سر درام را شل و سفت می کند، تنظیم کرد.

14- کیک درام (Kick Drum)

این درام که به عنوان طبل باس هم شناخته می شود، یک طبل بزرگ است که صدای عمیقی دارد و روی زمین قرار می گیرد و با پدال پا نواخته می شود.

15- اسنیر درام (Snare Drum)

یک طبل سبک و سه تایی که سیم های اسنیر فلزی در زیر صفحه زیرین درام قرار دارند. معمولا یک درامر با دست غیر غالب خودش درام می نوازد. درام ‌های بزرگ‌ تر که روی بدنه نصب شده‌ اند، جز اصلی گروه مارش هستند.

16- طبل فلور (Floor Tom)، ساز پرکاشن

نوعی طبل تام تام است که صدای بم و ژرفی دارد و روی پاها نزدیک دست غالب درامر قرار می گیرد.

17- طبل رَک (Rack Toms)

گاهی اوقات Hi tom و low tom هم نامیده می شود. این جفت درام تام تام بالای کیک درام آویزان اند و صدایی بلندتر از تام فلور تولید می کنند.

18- دایره زنگی (Tambourine)

در منطقه خاورمیانه، دایره زنگی یکی از اجزای مجموعه درام است و می‌تواند به عنوان یک ساز مستقل نصب شود یا بالای جفت سنج قرار بگیرد. دایره زنگی ممکن است دارای پوسته باشد یا از طریق زیل‌ها (یا جرینگ‌هایش) که دیسک‌های فلزی هستند و در اطراف قاب دایره‌ای نصب شده‌اند، صدا تولید کند. برخی از نوازندگان پاندیرو را انتخاب می‌کنند که این ساز از همان خانواده سازهای دایره زنگی سنتی است.

19- سوردو (Surdo)

یک نوع ساز پرکاشن برزیلی بدون نیاز به کوک که از درام باس گرفته شده و با کوبه های دستی نواخته می شود.

24 نوع ساز کوبه ای ایدیفون

ایدیوفون ها هنگامی که یک نوازنده پرکاشن به آن ها ضربه می زند، صدا تولید می نمایند. که موجب می شود کل ساز به لرزه در بیاید. در سرتاسر دنیای موسیقی، ایدیوفون های خوب زیادی وجود دارد، از جمله:

1-سنج (Cymbals)

بیشتر سنج‌ها دارای دیسک‌های برنجی با شکل‌های منحنی هستند که در اندازه‌های متنوع ظاهر می‌شوند. سنج‌های درام کیت شامل های-هت، سنج راید یا بالای طبل، سنج غرشی و سنج پاشه‌ای هستند که هر کدام روی پایه‌سنج نصب شده و با کوبه‌ها نواخته می‌شوند. سنج‌های غرشی مخصوص گروه‌های ارکستر و مارش به صورت جفت و دستی استفاده می‌شوند. وقتی که یک نوازنده دو دیسک سنج را روی هم می‌کشد، صدا تولید می‌شود. همچنین، سنج‌های انگشتی به اندازه کوچکی هستند که می‌توان آن‌ها را روی انگشتان نوازنده قرار داد.

2- کروتالز (Crotales)، ساز پرکاشن

این ساز که به عنوان “سنج تمپو” شناخته می‌شود، از مجموعه‌ای از سنج‌های کوچک ساخته شده است و در هر ژانری از موسیقی، از کلاسیک گرفته تا پروگرسیو راک دهه ۱۹۷۰ می‌ توان یافتش کرد.

3- چوبک (Claves)

کلاو میله‌های چوبی با برخورد به هم صدای بدون کوکی تولید می‌کنند و از پایه‌های اصلی موسیقی سالسا هستند.

4- تخته های معبد (Temple Blocks)

ساز پرکاشن، تخته های معبد مجموعه ای از بلوک های چوبی کوک دار هستند که در گروه های موسیقی کلاسیک بسیار پرکاربرد هستند.

5- آگوگو (Agogo)

آگوگو یک زنگ فلزی (یا یک جفت زنگ) است که اغلب در موسیقی سامبا استفاده می ‌شود.

6- گانزا (Ganza)

گانزا یک جغجغه فلزی بدون کوک است که در برزیل به وجود آمده و در سامبای برزیلی محبوب است.

7- تنبورین بدون صفحه (Headless Tembourine)

این ساز تنبوری بدون پوسته است. از طریق لرزش قاب و صدای جرنگ صدا تولید می کند.

8- طبل واره (Slit Drum)

درام شکاف دار که به Log Drum هم معروف است، علی رغم نامش، ممبرانوفون نیست. بلکه یک درام شکاف دار است که از یک کنده تو خالی ساخته شده است.

9- اودو (Udu)

ادیوفون کوک نشده ای است که شبیه یک کوزه توخالی است.

10- کاخن (Cajón)

این ساز که منشأ آن به پرو (cajón de rumba) برمی گردد، یک جعبه چوبی تو خالی است که معمولا در یک طرف آن اسنیرهای داخلی وجود دارد. نوازنده روی کاخون می نشیند و با دستانش به آن ضربه می زند.

11- گانگ (Gong)، ساز پرکاشن

گانگ یک دیسک فلزی معلق است که هم در موسیقی کلاسیک غربی و هم در موسیقی سنتی شرقی کاربرد دارد. در ارکستر ها هم از نوعی گانگ که به تام تام معروف است، استفاده می شود.

12- ماراکاس یا خاشخاشک (Maracas)

ماراکاس از ونزوئلا سرچشمه می ‌گیرند، اما در موسیقی آمریکای لاتین محبوب می باشد. ماراکاس در اصل دو لرزاننده چوبی دسته دار است.

13- کاستانت یا قاشقک (Castanets)

کاستانت ها چوبی دستی هایی هستند که به صورت جفت عرضه می شوند. وقتی نوازنده دو تا از آن ها را به هم می زند، صدای کلیک تولید می گردد.

14- گوییرو (Güiro)

اصطلاحی است که از کدوی خشک گرفته شده است. معمولا، یک نوازنده پرکاشن با مالیدن برس های سیمی به آن، گیرو می نوازد.

15- شِکِر (Shekere)، ساز پرکاشن

كدوى خشك شده اى است كه با یک تور پر از مهره پوشانده شده است. اصالتا مربوط به غرب آفریقاست و در آداب و رسوم آمریکای لاتین جایگاه مخصوصی دارد . با تکان دادن صدا تولید می نماید.

16- ناقوس لوله‌ای (Tubular Bells)

این لوله ها ناقوس های کوک شده ای هستند که نوازنده با کوبه به آن‌ ها ضربه می ‌زند.

17- امبیرا (Mbira)

که بیشتر به عنوان پیانوی آفریقایی شستی شناخته می شود، کلید های جداگانه ای دارد که نوازنده آنها را فشار داده و رها می نماید و موجب لرزش شان می شود.

18- کاباسا (Cabasa)

کاباسا نوعی لرزاننده آفریقایی می باشد که با پیچاندن زنجیر های فلزی به دور یک استوانه چوبی ساخته می شود.

19- زایلوفون (Xylophone)، ساز پرکاشن

زایلوفون یک ساز کوبه ای تنومندی می باشد که از میله های چوبی مثل کیبورد پیانو ساخته شده و نوازنده با پتک های نمدی به آن ضربه می زند.

20- ماریمبا یا سنتور چوبی (Marimba)

ماریمبا یک آلت موسیقی خیلی شبیه به زایلوفون است، منتهی دامنه و طنین سازی بالاتری در زیر میله های چوبی اش دارد.

21-ویبرافون (Vibraphone)

از زایلوفون گرفته شده و میله های فلزی و یک تشدید کننده الکتریکی داخلی دارد که صدای ساز را پخش می نماید. ویبرافون در اصل یک ماریمبای فلزی متصل به برق است.

22- گلوکن اِشپیل (Glockenspiel)

گلوکن‌ اشپیل عضو کوچک ‌تری از خانواده زایلوفون و ویبرافون است که میله‌ های فلزی کوچکی دارد و با نت های هم ساز متعدد یک نواک خاص ایجاد می ‌نماید.

23- درام فولادی (Steel Drum)

درام فولادی یک ادیوفون است که از یک درام فلزی مقعر ساخته شده است. نوازنده میتواند با ضربه زدن به بخش های گوناگون درام به نواک های مختلف برسد.

24- زنگوله گاوی (Cowbell)

یک ادیوفون فلزی توخالی است که به دلیل شباهتش به زنگوله ای که از گردن گاو ها آویزان است؛ این نام را برایش انتخاب نموده اند.