انواع موسیقی محلی در ایران

انواع موسیقی محلی در ایران

انواع موسیقی محلی در ایران، در پشت پرده موسیقی محلی و بومی، خاطراتی تلخ و شیرین نهفته‌اند که به یادآوری لحظات شیرین کودکی، نوجوانی، جوانی و حتی بزرگسالی و کهن‌سالی می‌پردازند. موسیقی محلی هر یک از استان‌های عزیز ایران، در قلب، روح و جسم هر فردی، چه ایرانی و چه غیر ایرانی، نفوذ می‌کند و این خود، معنای معجزه و تأثیر آن در روح و جان ما را نشان می‌دهد. موسیقی‌های بومی و محلی هر استان ایران به تنهایی شنیدنی و جذاب هستند. این موسیقی‌ها قدمت طولانی دارند و برای هر ایرانی اهمیت بالایی دارند؛ زیرا موسیقی با پوست، خون و گوشت هر ایرانی آمیخته شده است.

تقسیمات استانی برای موسیقی‌ محلی ایران

نقش موسیقی بومی و محلی در جذب گردشگر

گردشگری یکی از عوامل حیاتی برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. عوامل بسیار زیادی در جذب گردشگران تأثیرگذار هستند و یکی از مهم‌ترین این عوامل، موسیقی بومی و محلی است. موسیقی و گردشگری با یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند، به طوری که موسیقی بومی و محلی، تجربه‌ای از فرهنگ و هویت یک منطقه را برای گردشگران و بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. ایران، کشوری است با فرهنگ‌ها و آداب و رسوم غنی که می‌تواند از طریق موسیقی محلی، که خود یک بخش از فرهنگ بومی است، توجه گردشگران بین‌المللی را به خود جلب کند. موسیقی بومی و محلی ایران نقش مهمی در شناخت این سرزمین برای سایر کشورها دارد و به عنوان یکی از هنرهای پرطرفدار ایرانیان شناخته می‌شود. متأسفانه، بسیاری از ما در استان‌هایی با تاریخچه و فرهنگ غنی زندگی می‌کنیم، اما اطلاعات کمی درباره فرهنگ بومی خود داریم.

موسیقی محلی استان گلستان

موسیقی محلی ترکمنی

موسیقی محلی کتولی

موسیقی محلی استان گیلان

موسیقی محلی استان گیلان با شرایط زندگی مردم این منطقه ارتباط مستقیمی دارد. این نوع موسیقی باعث ایجاد همبستگی بین نسل‌ها و آگاهی نسل‌های کنونی نسبت به غنای فرهنگی گذشتگان خود می‌شود. موسیقی استان گیلان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

1. موسیقی لنگرودی: این نوع موسیقی از طریق سنتور، کمانچه، سازهای پرکاشن و آوازهای محلی به وجود می‌آید. موسیقی لنگرودی بیشتر برای مراسم و جشن‌های محلی استفاده می‌شود و احساسات و هویت مردم لنگرود را به خوبی بازنمایی می‌کند.
2. موسیقی تالشی: این نوع موسیقی با استفاده از سازهایی مانند تنبک، دف و سازهای بادی محلی مانند شوبز و نی تالشی اجرا می‌شود. موسیقی تالشی بیشتر برای ارائه آوازهای ملایم و رقص‌های سنتی استفاده می‌شود.
3. موسیقی رودباری: این نوع موسیقی با استفاده از سازهایی مانند سنتور، گیتار، تار و آوازهای محلی رودباری اجرا می‌شود. موسیقی رودباری بیشتر برای ایجاد احساسات عمیق و بیان داستان‌ها و افسانه‌های مردم رودبار استفاده می‌شود.

این سه دسته از موسیقی محلی استان گیلان نمونه‌های بارزی از ثروت فرهنگی و هنری این منطقه هستند و نقش مهمی در حفظ و انتقال ارزش‌های فرهنگی به نسل‌های آینده دارند.

موسیقی محلی دیلمان

موسیقی محلی تالش

در استان گیلان، به ویژه در منطقه تالش، موسیقی بومی و محلی الهام گرفته از طبیعت بکر این منطقه است. موسیقی تالشی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: “قدیم دستان”، “تالش دستان” و “تازه دستان”. در زبان محلی، به این دسته‌ها با نام “دستون” اشاره می‌شود که به معنای نغمه و آواز است.

موسیقی تالشی بسته به مناسبتی که برای آن نواخته می‌شود، کاملاً متفاوت است. به عنوان مثال، “کشتی مقام” نامی است که در زمان برگزاری مسابقات کشتی‌گیری اجرا می‌شود و “عروس بران” نامی است که در زمان همراهی عروس به خانه داماد نواخته می‌شود. این نوع تنوع و تطبیق موسیقی با رویدادها و مناسبت‌ها، غنیمتی است که در موسیقی تالشی حضور دارد.

موسیقی گلیکی

موسیقی محلی مازندرانی

موسیقی سنتی استان مازندران به دو دسته آوازی (کلام) و سازی (بدون کلام) تقسیم می‌شود. در آوازی، سه بخش حماسی، تغزلی و آیینی وجود دارد. بخش حماسی، از جمله معروف‌ترین آوازهای مازندرانی، مانند موسیقی حماسی منطقه سوت یا سورت است که به قدمت چند صد ساله برخی از آنها اشاره می‌کند. بخش تغزلی، با موضوعاتی مانند عشق، دلدادگی و طبیعت در ارتباط است، و بخش آیینی مربوط به نواهایی است که در زمان نوروز و تعزیه نواخته می‌شوند.

در موسیقی سازی نیز، برخی از قطعات قدیمی‌ترین قطعات موسیقی مازندرانی را تشکیل می‌دهند که به نوازندگی دامداران مربوط می‌شوند. کمرسری و میش حال نام برخی از این قطعات هستند که با استفاده از ساز “لَلِوا” نواخته می‌شوند. همچنین، دهل، نقاره، لَلِوا، دسرکوتن، دوتار، کمانچه و دشت‌لاکی از معروف‌ترین سازهای موسیقی بدون کلام مازندرانی هستند. این سازها بخشی از ثروت موسیقی مازندرانی را تشکیل می‌دهند.

موسیقی محلی استان فارس

• سورنا: سورنا نوعی ساز بادی است که از چوب ساخته شده‌ است. این ساز تقریبا در بسیاری از مناطق کشور دیده می‌شود.
• کورنا: ساز کُرنا در واقع شبیه به سورنا است با این تفاوت که ساز کرنا طول بیشتری دارد و شبیه به شیپور است.
• دونای یا نی‌جفت: این ساز مخصوص استان فارس است که نواهای شاد و شنیدنی را تولید می‌کند.
• نی‌لبک: استفاده از ساز نی‌لبک معمولا در بین عشایر استان فارس بسیار مرسوم است.
• تار: از معروف‌ترین آلات موسیقی استان فارس است که معمولا در بین قوم‌های بخش شمال‌غرب این مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کمانچه: ساز کمانچه مخصوص ترک‌های قشقایی استان فارس است که هنرمندان ماهری در نواختن کمانچه دارند.
• دایره: نواختن دایره معمولا برای جشن‌های عروسی کاربرد دارد.
• نقاله: در واقع نقاره ظاهری شبیه به طبل دارد اما طبل نیست. نقاره شامل دو وسیله کاسه‌ای شکل است که دور سر آن را با پوست حیوانات پوشانده و با کشی مخصوص دور آن را محکم می‌کنند، سپس با دوقطعه چوب شروع به نواختن می‌کنند.
• دهل: دهل هم یکی از آلات موسیقی پر کاربرد در ایران است. دهل معمولا در گذشته برای بیان خبر و در مراسم‌های عروسی و شادی مورد استفاده بوده است. هم اکنون نیز جزو یکی از آلات موسیقی شیراز در دسترس است.

موسیقی محلی استان بوشهر

موسیقی محلی استان بوشهر یکی از دسته‌های موسیقی است که شور و حال خاصی را به همراه دارد. این نوع موسیقی دارای یک تاریخچه بسیار قدیمی است و برخی از آلات موسیقی مورد استفاده در آن عبارتند از: سنج، دمام، بوق، نی‌انبان، ساز لیوا بوشهری، عود، نی جفتی و دهل. یکی از جوانب جالب درباره موسیقی بوشهری این است که استفاده از این آلات به همه اجازه داده نمی‌شود و به صورت ویژه در مراسم‌های خاصی که عناوین خاص خود را دارند، استفاده می‌شود. در ادامه، برخی از مواردی که در این مراسم‌های خاص استفاده می‌شوند عبارتند از:

• بزله‌ خوانی

بزله‌ خوانی در واقع از آن دسته موسیقی‌هایی است که هم در مراسم عزا و هم در مراسم جشن با کمی تفاوت در متن خوانده و اجرا می‌ گردد. بزله‌ خوانی به جمع شدن افراد و سپس خواندن یک فرد مشخص گفته می‌شود.

• شروه‌ خوانی

این نوع موسیقی و آوا آنچنان قدمت طولانی ندارد، اما به دوران استاد فایز دشتی (شاعر دوبیتی سرای جنوب ایران) باز می‌ گردد. در حقیقت شروه ریشه در رنج و سختی مردم استان بوشهر دارد که در ابیات استاد دشتی مشهود است. این موسیقی از بهترین و شنیدنی‌ترین انواع موسیقی در جنوب کشورمان به شمار می رود.

• چاووش‌ خوانی

این نوع موسیقی برای افرادی که راهی سفر حج و زیارت هستند خوانده می‌شود. چاووش‌خوانی در دستگاه چهارگاه (یکی از دستگاه‌های موسیقی ایران) اجرا می‌شود.

موسیقی محلی استان سیستان و بلوچستان

موسیقی بومی و محلی استان سیستان و بلوچستان از جمله زیباترین انواع موسیقی محلی در ایران است. موسیقی‌های بومی و محلی استان سیستان و بلوچستان به دو دسته موسیقی بلوچی و سیستانی تقسیم می‌شود.

موسیقی بلوچی

این موسیقی آمیخته در زندگی، غم، شادی و فرهنگ مردم بلوچ است. از انواع موسیقی‌ های بلوچی میتوان به موارد زیر اشاره نمود.

• نعت غزل

این موسیقی همان موسیقی‌‍‌های عرفانی بلوچی است. یکی از نوازندگان معروف در این حوزه «مرشد محمدجان پیرآبادی» نام دارد. معمولا برای نواختن این موسیقی از ادوات رباب و تنبورک استفاده می‌شود.

• سوت و نازیک

موسیقی سوت و نازیک نواهای شاد و لذت‌بخشی است که همراه با صداهای دلنشین خوانندگان نواخته می‌شود. ترانه‌های سوت بسیار متنوع هستند و مفاهیم زیبایی چون عشق، طبیعت، شور و نشاط جوانی از آن‌ها استنباط می‌شود. موسیقی نازیک برخلاف موسیقی سوت از تنوع زیادی برخوردار نیست و معمولا در مراسم‌های عروسی خوانده می‌شود.

• سپت یا سهت

این نوع آواز توسط زنان بلوچ، برای سرگرم کردن زنی که تازه بچه به دنیا آورده است، خوانده می‌شود.

• آلات موسیقی بلوچی شامل

قیچک، تنبوک، رباب، بنجو، نی، دو نی، دهل، دوکر، طبلک، تشت کوزه، چنگ و سیمرغ است.

موسیقی سیستانی

موسیقی سیستانی اصالت بسیار زیادی دارد. موسیقی سیستانی با نواهای شورانگیز و دوبیتی‌های زیبا بسیار شنیدنی است. رباب، دکر و تمبورک و قیچک از آلات موسیقی سیستانی هستند. ابراهیم حدیدی یکی بهترین نوازندگان موسیقی سیستانی است که در بین مردم سیستان ملقب به گل آقا بوده که در سال 1396دار فانی را وداع گفته ‌است. آلات موسیقی سیستانی شامل موارد زیر است:

• دایره: دایره یا داره از جمله آلات موسیقی کوبه‌ای است که به آن دَف نیز می‌گویند. معمولا استفاده از این ساز به دست بانوان و در مراسم‌های عروسی است.
• قیچک: قیچک از دسته سازهای زهی است (سازهایی که صدا از لرزش تار و سیم به وجود می‌آیند) که تا نام آن به میان می‌آید موسیقی سیستانی را هم یادآور می‌شود. قیچک سازی شبیه به کمانچه است و با آرشه روی آن می‌نوازند. یکی از نوازندگان معروف این ساز در سیستان، حبیب‌الله قادر آتشگر نام دارد.
• ساز و دهل: ساز شبیه به سورنا است و دهل نیز طبلی بزرگ و دو رویه است که معمولا از این دو ساز در مراسم‌های عروسی و شادی استفاده می‌کنند.

موسیقی محلی خراسانی

موسیقی خراسانی آمیخته از نجواها و سازهای عاشقانه‌ و حماسی است که با زندگی مردمان خراسان در هم آمیخته است. با بهترین‌های موسیقی خراسان آشنا شوید.

موسیقی محلی خواف

موسیقی هر منطقه در واقع روحیات و احساسات آن منطقه را نشان می‌دهد. موسیقی بومی و محلی شهر خواف نیز از این قاعده مستثنی نیست. موسیقی‌های منطقه خواف معمولا درباره کار و فعالیت، جنگ و دلاوری، عشق، معرفت و… است. در ادامه به بررسی سه مورد از انواع موسیقی‌های معروف شهر خواف می‌پردازیم.

• نوایی: این موسیقی فقط مخصوص شهر خواف نیست، بلکه مربوط به کل استان خراسان است. موسیقی نوایی در واقع نوعی چاووش‌خوانی است که در زمان مراسم خوش‌آمدگویی حجاج خوانده می‌شود.
• کلانتر: موسیقی کلانتر درواقع روایت حماسی روبه‌روشدن حق و باطل است که پس از مدتی کلانتر را به قتل می‌رساند. کلانتر به عنوان فردی مبارز در برابر باطل در بین مردم خواف یاد می‌شود.
• میریحیی: این موسیقی در واقع مختص به مردی بزرگ و سید است که مردم خواف ارادت بسیاری به او دارند. نوازندگان و موسیقی‌دانان معروف خواف برای این مرد موسیقی به نام او سروده‌اند.
• یَجما، حَتَن، میریوسف، مناجات، معصومه از دیگر موسیقی‌های معروف شهر خواف محسوب می‌شود. ادوات موسیقی مورد استفاده در موسیقی‌های شهر خواف شامل: دوتار، سورنا و دهل، دایره، بوق نی‌نواز و نی چوپان است.

موسیقی محلی قوچان

موسیقی بومی و محلی قوچان نشان از ذوق و قریحه مردم آن منطقه دارد. اصلی‌ترین ساز شهر قوچان دوتار است که توسط دوتار نوازان نواخته می‌شود. مردم قوچان به افرادی که هم بتوانند شعر بسرایند، بخوانند و بنوازند بخشی‌ها می‌گویند. از افراد معروف و سرشناس موسیقی شهر قوچان می‌توان: حاج حسین یگانه، حاج قربان سلیمانی و احمدقلی احمدی را نام برد. کمانچه، سورنا، دوتار، دهل و نی از ادوات موسیقی شهر قوچان است. موسیقی قوچان به موسیقی کرمانجی هم شهرت دارد.

موسیقی محلی آذربایجان

موسیقی برای مردم آذربایجان مفهوم متفاوتی دارد که با فرهنگ آن‌ها آمیخته شده ‌است. یکی از معروف‌ترین موسیقی‌های بومی ‌آذربایجان، موسیقی محلی عاشیق‌لَر است. در واقع این موسیقی مشهور اثر دست و صدای هنرمندانی به نام عاشیق است. عاشیق‌ها گروه کاملی هستند که از شاعر، خواننده و نوازنده تشکیل می‌شوند. سازی که عاشیق‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند شباهت بسیاری به تار دارد که از نُه سیم تشکیل شده‌ است. از معروف‌ترین و به نام‌ترین عاشیق‌ها رسول قربانی را می‌توان نام برد.

موسیقی محلی لرستان

یکی از علل قابل توجه در مورد زیبایی موسیقی بومی و محلی استان لرستان قرارگیری این استان در دامنه کوهستان است. این قرارگیری به موسیقی بومی ‌و محلی استان لرستان، رنگ و جلوه‌ی خاصی بخشیده‌ است. سازهای موسیقی استان لرستان شامل آلاتی چون سورنا، دهل، کمانچه یا در گویش لری (تال)، تنبک و تنبور می شود. یکی از زیباترین و مشهورترین موسیقی‌های بومی و محلی استان لرستان، موسیقی (دایه‌دایه) است که اثری ماندگار توسط استاد مرحوم سقائی است.

موسیقی محلی کردستان

انواع موسیقی محلی در ایران، موسیقی کردی از آواها و نغمه‌های دل‌انگیزی ساخته شده که چون روحی در هر انسانی دمیده می‌شود. موسیقی بومی‌ و محلی استان کردستان شامل هفت دستگاه (ماهور، شور، نوا، همایون، سه‌گاه، چهارگاه و پنج‌گاه) است. نی، سورنا، نایه، دهل، دف، تنبک، تنبور، کمانچه، دیوان و شِمشال از سازهای مورد استفاده برای نواختن موسیقی بومی و محلی در استان کردستان هستند. از هنرمندان معروف در حوزه موسیقی بومی ‌و محلی این استان می‌توان، شهرام ناظری، احمد کایا، عباس کمندی و… را نام برد.

موسیقی محلی چهارمحال و بختیاری

موسیقی بومی ‌و محلی در استان چهارمحال بختیاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این موسیقی به سه گونه دهکری، بختیاری و ترکی تقسیم می‌شود. ادوات موسیقی بومی و محلی استان چهارمحال بختیاری شامل دهل، سنج، نی، کرنا، طبل و سنتور هستند. از افراد سرشناس در زمینه موسیقی بومی ‌و محلی حیدرآقا و هشفجانی را می‌توان نام‌ برد. موسیقی بومی ‌و محلی این استان برای عروسی، عزاداری، در هنگام کار بر سر زمین کاملا متفاوت است که هر کدام در نوع خود شنیدنی و جذاب هستند.

موسیقی محلی استان اصفهان

موسیقی بومی ‌و محلی استان اصفهان تاریخ بسیار ارزشمندی دارد. در واقع موسیقی بومی ‌و محلی این استان برگرفته از موسیقی‌ محلی در تمام ایران است. از مهم‌ترین سازها در موسیقی استان اصفهان سازهای کوبه‌ای است که این سازها همان دایره و تنبک هستند. در استان اصفهان هم مانند بسیاری از استان‌ها سازهای سورنا، کرنا، دهلف و… مورد استفاده است.