آشنایی با آلات موسیقی

سازهای موسیقی (ایرانی و خارجی) انواع گوناگونی دارند. که با توجه به نحوه نواختن، شکل ظاهری و در کل بدنه اصلی ساز به چندین دسته تقسیم می گردند. در این مقاله در مورد آشنایی با آلات موسیقی صحبت خواهیم کرد.

1. سـازهای زهی
2. سازهای بادی
3. سازهای کوبه‌ای
4. سـازهای صـفحه‌ کلیددار و الکترونیک

سازهای زهی

اگر تا حدودی آشنایی با آلات موسیقی داشته باشید متوجه خواهید شد که سازهای زهی سازهایی می باشند. که در آن ها صدا از لرزش زه یا تار یا سیم تشکیل می شود. اغلب با زخمه زدن یا ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی این زه‌ها صدای دلخواه از ساز تولید می شود. سازهای زهی را به شکلهای گوناگون بخش‌ بندی کرده‌ اند. زه‌ صداها به ۲ دسته زخمه‌ ای و مرکب تقسیم می‌ گردند. زه‌ صداهای زخمه‌ ای دسته‌ای از زه‌ صداها می باشند که در آن‌ ها با زخمه زدن با انگشت یا مضراب بر عامل لرزنده، صدا تولید می گردد. زه‌ صداهای مرکب خانواده‌ ای از زه‌ صداها می باشد. با محملی برای زه‌ها و تشدید کننده‌ ای که از جدایی‌ ناپذیر ساز هستند.

سازهای زهی زخمه‌ای

• تار
•  سه‌ تار
• دوتار
• تنبور
• دیوان
• بربط یا عود
• چنگ
• سنتور
• قانون
• قیچک
• کمانچه
• گیتار
• ویلن
• ویولا یا ویلن آلتو
• ویلن‌سل
• بالالایکا
• ماندولین

سازهای بادی

سازهای بادی سازهایی می باشند که در آن ها صدا از دمیدن در جسمی تشکیل می گردد. اغلب در این جسم سوراخ هایی تعبیه می نمایند. که با گرفتن و رها کردن این سوراخ ها صدای دلخواه از ساز در می‌ آید. سازهای بادی از اولین آلات موسیقی بوده اند که به دست بشر ساخته شدند. انسان‌ های قرون پیشین آموخته بودند که بوسیله دمیدن در مخروط، برگ، یا حتی شاخ حیوانات می‌ توانند صدایی بلند و بوقی همانند تولید نمایند. آنها توسط این دانش به ساختن سازهای بادی کنونی پرداختند.

ریشه ی سازهای بادی کنونی از همان سازهای بادی اولیه می باشد. که از لحاظ ساختمان و چگونگی تولید صدا به دو دسته ی چوبی و برنجی تقسیم می‌ گردد. در ضمن اصطلاح «چوبی» یا «برنجی» به این معنا نمیباشد که آن ساز از چه جنسی ساخته شده است. بلکه این طبقه‌ بندی بر پایه چگونگی و روش تولید صدا در دهنی آنها مربوط است. برای مثال فلوت جزء سازهای بادی چوبی محسوب می‌ شود. البته که بدنه آن از فلز می باشد. یا فلوت ریکوردر که در گذشته رایج تر بوده و از چوب ساخته شده است، در حال حاضر نیز برای آموزش موسیقی به کودکان رواج دارد. و از پلاستیک می سازند. اما جزو سازهای بادی چوبی می باشد.

  1- سازهای بادی چوبی

• ساز بادی چوبی بی‌ زبانه یا بی قمیش

تولید صدا در این سازها از طریق برخورد هوا با تیغه هوایی که در بدنه آنها وجود دارد صورت می‌پذیرد. این سازها اکثرا لوله یا مجرای توخالی می باشند که در آن ستونی از هوا توسط دمیدن نوازنده در دهنی (مانند نی) یا تیغه هوائی همانند فلوت به ارتعاش در می‌ آید.

• ساز بادی چوبی زبانه‌دار یا با قمیش

تولید صدا در این سازها از راه دمیدن هوا و به حرکت در آمدن و ارتعاشات قسمت کوچکی که از جنس نی یا پلاستیک می باشد (قمیش – زبانه) صورت می گیرد. همانند کلارینت که اجرای نت‌ های گوناگون و تغییر ارتفاع صدا در آن با باز و بسته نمودن کلیدها یا حفره و سوراخ‌ های هوایی (برای بلند وکوتاه کردن طول لوله تشدید کننده) صور می گیرد.

  2- سازهای بادی برنجی

سازهای بادی برنجی که در گدشته از مس می ساختند. اما در حال حاضر از برنج ساخته می‌ شود. در این دسته از سازها تولید صدا از راه لرزش سریع لب‌ های نوازنده در داخل کاسه دهنی حاصل می‌ گردد. در سازهای این خانواده نیز از سوردین به منظور تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز مورد ستفاده قرار می گیرد. سوردین در این سازها قطعه‌ ای مخروطی از چوب یا پلاستیک می باشد که در دهانه انتهایی ساز قرار داده می شود.

سازهای بادی چوبی

•  فلوت ریکوردر
•  فلوت
• ابوا
• کلارینت
• ترومپت

سازهای کوبه‌ای

سازهای کوبه‌ای یا پِرکاشِن سازهایی می باشند که به صورت ضربه، تکان، سایش، خراش یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا نماید. وظیفه ی اصلی سازهای کوبه‌ ای اغلب اجرای ضرب‌ آهنگ (ریتم) در متن آهنگ می باشد. اما قدرت اجرای ملودی را هم دارد. این سازها به احتمال زیاد بعد از صدای انسان قدیمی‌ ترین نوع ساز می باشند. سازهای کوبه‌ای را به طور کلی می‌توان به دو دسته ی سازهای کوبه‌ای با کوک معین مانند بلز و سازهای کوبه‌ ای با کوک نامعین همانند انواع طبل تقسیم نمود.

سازهای کوبه ای

سازهای صفحه‌ کلیددار سازهایی می باشند که به منظور نواختن آن از صفحه‌ کلید به کار برده می شود. معروف ترین این‌ مدل سازها پیانو امی باشد. در حال حاضر مل های گوناگون الکترونیکی این سازها نیز در بازار افزایش یافته است.

سازهای صفحه‌کلیددار و الکترونیک

• پیانو
•  ارگ
• آکوردئون