آموزش کوک کردن سنتور
سنتور از سازهایی است که کوک کردن آن و همچنین آموزش کوک کردن سنتور نسبت به دیگر سازها دشوار تر و وقت گیر تر می باشد. و از دغدغه های هنرجویان و نوازندگان سنتور می باشد. زیاد بودن سیم های سنتور احتیاج به صرف زمان و دقت جهت کوک کردن دارند. هنگامی که نوازنده اصول کوک کردن را بداند با سرعت بیشتری می تواند ساز را کوک نماید. جهت نواختن در دستگاه های گوناگون نیز بایستی کوک سنتور را تغییر داد بنابراین اهمیت و احتیاج به کوک کردن در سنتور زیادتر است. در این مقاله کوک های سنتور را معرفی می کنیم و آموزش کوک کردن سنتور و تنظیم خرک را بصورت کامل ارائه خواهیم داد.
معرفی کوک سنتور
سیم های سنتور از یک طرف به بخش سیم گیر و از یک طرف به گوشی ها متصل می گردد. که در دو طرف ساز قرار گرفته اند. سیم ها از روی خرک عبور می نمایند. و جای آن ها بر روی سنتور مشخص می گردد. روی هر خرک چهار سیم قرار گرفته است. و کوک این چهار سیم کاملا یکی می باشد. جهت معرفی کوک سنتور از خرک ها به کار برده می شود. و هر خرک را با یک نت نامگذاری می نمایند. و کوک هر کدام از خرک ها در دستگاههای گوناگون می تواند تغییر نماید. پیش از تغییر کوک سیم ها بایستی جایگاه هر خرک درست باشد تا سیم روی نت صحیح خود کوک شده باشد. زمان برترین کوک سنتور کوک شور سل است که هنرجویان مبتدی با این کوک آغاز به نوازندگی می نمایند.
کوک سنتور در دستگاه های گوناگون
برای نوازندگی در دستگاه های گوناگون بایستی کوک ساز را بر اساس با آن دستگاه تنظیم نمود کوک شور بعنوان کوک دستگاه مادر شناخته می شود. و با این کوک می توان آوازهای ابوعطا، دشتی، بیات ترک و افشاری را نیز نواخت. در ادامه به معرفی کوکهای متداول برای نوازندگی در دستگاههای گوناگون سنتور می پردازیم. در معرفی کوک نام نت هر خرک را معرفی می نماییم که این نت در سیمهای زرد و سفید و پشت خرک ممکن است متفاوت باشند. و شمارش خرک ها از پایین به بالا می باشد.
کوک دستگاه شور
- خــرک اول: نت می کرن در سیم های زرد و سفید و پشت خرک
- خرک دوم: نت فا برای کلیه ی سیمها
- خـرک سـوم: نت سل جهت تمامی سـیم ها
- خرک چهارم: نت لا کرن برای سیم های زرد و سفید و لا بمل سیم پشت خرک
- خـرک پنجم: سی بمل جهت کوک همه سیم ها
- خـرک شـشم: نت دو برای تمام سیم ها
- خرک هفتـم: نـت ر بـکار جهت کوک سیم های سفید و پشت خرک و سیم زرد ر کرن
- خـرک هشتم: نت می بمـل برای تمام سیم ها
- خرک نهم: نت فا برای تمـامی سیم ها
مراحل کوک کردن سنتور
در این بخش بصورت قدم به قدم کوک کردن سنتور را آموزش می دهیم تا همه هنرجویان بتوانند به آسانی ساز خود را کوک نمایند. جهت کوک کردن سنتور نیاز به یه یک تیونر دارید که می تواند دستگاه تیونر و یا اپلیکیشن تیونر بر روی موبایل باشد. یک آچار کوک نیز جهت چرخاندن و کوک کردن گوشی نیاز می باشد که در زمان خرید سنتور آن را تهیه می نمایید.
نحوه استفاده از آچار کوک و تیونر
تیونر یک دستگاه است که در فرکانس های گوناگون نت سیمهای ساز را نشان می دهد. می توانید از دستگاه تیونر و یا اپلیکیشن موبایل آن استفاده نمایید. بعد از روشن کردن تیونر فرکانس دستگاه را بایستی مشخص نمایید. فرکانس استاندارد جهت کوک کردن 440 هرتز می باشد که دستگاه بصورت پیش فرض روی همین فرکانس قرار دارد. بعضی از نوازندگان نیز از فرکانس های بالاتر و یا پایین تر جهت کوک کردن استفاده می نمایند.
آچار کوک یک وسیله قلزی جهت کوک کردن سنتور است که در یک بخش آچار یک سوراخ به منظور قرار گرفتن گوشیهای سنتور وجود دارد. آچار کوک بایستی روی گوشی سنتور تنظیم شود بطوری که گوشی در آن قرار گیرد. و بتوان گوشی را با استفاده از آچار چرخاند.
شروع کوک کردن ساز در خرک اول
- تیونر را روشن نمده و نزدیک ساز قرار دهید.
- آچار کوک را در گوشی مربوط به سیمهای سفید خرک اول قرار دهید که در یک ردیف قرار گرفته اند. از پایین ترین گوشی آغاز کنید.
- با ته مضراب به سیمی که آچار کوک روی گوشی آن قرار گرفته ضربه بزنید تا صدا سیم بوسله تیونر شنیده شود.
- به علامت روی تیونر توجه نمایید اگر نتهای پایین تر از می ( همانند نت های ر و دو) بود بایستی گوشی را در جهت سفت شدن سیم سیم به آرامی بچرخانید تا روی نت می کرن تنظیم شود. و اگر نت های بالاتر از می کرن همانند فا و سل بود بایستی گوشی را در جهت شل شدن سیم بچرخانید.
- علامت نت می در تیونر حرف E می باشد. ولی نتهای کرن در تیونر ها نمایش داده نمی شوند. و به منظور تنظیم نت می کرن بایستی سیم را روی نت می بمل تنظیم نموده. و کمی سیم را سفت کنید تا روی 50+ می بمل (Eb) قرار بگیرد که همان نت می کرن است.
- هر ۴ سیم سفید خرک اول که در یک ردیف قرار دارند را به ترتیب روی نت می کرن کوک نمایید.
- سیم های زرد خرک اول را نیز همانند سیم سفید روی نت می کرن کوک کنید. با این تفاوت که یک اکتاو بم تر کوک می شود. به منظور مشخص شدن شد اکتاو یک عدد در کنار نت قرار می گیرد که برای سیم سفید عدد چهار و در سیم زرد عدد سه است که نشان دهنده یک اکتاو بم تر بودن می باشد.
کوک کردن سیم های پشت خرک
سیم های پشت خرک که سیم های سفید می باشند. با تنظیم خرک کوک می شوند. خرک را به آرامی در جهت افقی حرکت دهید تا نت آن ها تنظیم شود. این کار را بسیار آرام انجام بدهید چون با تغییرات جزئی کوک سیم پشت خرک تغییر می نماید.
اغلب خرک هایی که نت سیم پشت خرک آنها با سیم سفید متفاوت باشد نیاز به جا به جایی دارند بعنوان مثال در کوک شور خرک چهارم را کمی به سمت راست بکشید.
با یکبار تنظیم خرک دیگر نیازی به تنظیم مجدد ندارید مگر اینکه بخواهید در دستگاههای دیگر ساز خود را کوک نمایید. برای سایر خرک ها و سیم ها نیز مطابق با همین مراحل عمل نمایید. و ساز را در دستگاه مورد نظر خود کوک نمایید.
نکات مهم جهت کوک کردن سنتور
- آچار کوک را به آرامی بچرخانید تا سیمهای سنتور زیاد سفت نشوند چون ممکن است سیم ها پاره شوند.
- در هنگام کوک کردن دست و صورت خود را نزدیک سیم قرار ندهید تا اگر سیم پاره شد به شما آسیب نزند.
- در صورت کهنه بودن سیم ها پیش از کوک کردن سیمهای ساز خود را تعویض نمایید.
- از قرار دادن ساز در محیط سرد یا گرم خودداری نمایید زیرا موجب خارج شدن ساز از کوک می شود.